سامانه کشف و اعلام حریق

سامانه کشف و اعلام حریق

تجهیزات کش و اعلام حریق

در کنترل و اطفای حریق زمان نقش تعیین کننده ای دارد. در صورتی که مامورین اطفاء یا سامانه های اطفاء به موقع خبر نشوند به علت گسترش تصاعدی حریق، مهار آن دشوار می گردد. کشف و اعلام به موقع حریق در لحظات اولیه نقش مهمی در کنترل خسارات دارد. تجربه نشان داده است که بسیاری از حریق ها در خارج ساعات کار کارگاه ها یا اماکن و در مواردی که افراد حضور ندارند، اتفاق می افتد. در برخی اماکن که حضور افراد به طور دائم میسر نیست بایستی تجهیزاتی برای کشف و اعلام حریق پیش بینی گردد.

[caption id="attachment_7716" align="aligncenter" width="849"] سامانه کشف و اعلام حریق[/caption]

روش های کشف و اعلام حریق

کشف و اعلام ه موقع آتش سوزی می تواند از بسیاری صدمات به افراد و از بین رفتن سرمایه جلوگیری نماید. روشها و وسایل اعلام خطر متنوع بوده و بنا به امکانات مالی و اهمیت موضوع از یکی از روش های دستی، خودکار یا ترکیبی از آن دو استفاده می گردد.

روش دستی اعلام حریق

در این روش، کشف و اعلام حریق توسط افراد شاغل یا ساکن انجام می گردد. مزایای این روش ارزانی و سادگی آن است. سامانه های خبر دهی دستی مبتنی بر امکانات موجود در محل بوده و شامل موارد زیر می باشد:

1- اعلام دستی از طریق آژیر دستی: این وسایل جزء روش های قدیمی بوده و امروزه متداول نیست. آژیر مکانیکی بوده و فرد دستگیره آژیر دستی چرخانده و در اثر چرخش آن آژیر به صدا در می آید.

2- اعلام توسط سامانه الکتریکی: در این روش به فواصل مختلف کلیدهای مخصوص که دارای درپوش شیشه ای می باشند، نصب می گردد. معمولا کنار این کلیدها چکش مخصوصی نیز قرار دارد که پس از شکستن شیشه به طور خودکار یا توسط فشار دادن شستی آن، آژیرهای اعلام حریق به صدا در می آید. در این حالت ممکن است چراغهای هشدار دهنده نیز روشن گردد یا مرکز عملیات آتش نشانی با توجه به کد مربوط با خبر گردد.

3- اعلام توسط بلندگو: تنها تفاوت آن با روش قبلی، امکان ارسال پیام از طریق بلندگو یا آژیر توسط سامانه صوتی مجموعه است.

4- استفاده از تلفن: تلفن بایستی به فواصل مناسب در کارگاه نصب شده و شماره مرکز آتش نشانی روی آن قید شده باشد. در برخی کارگاهها کنار جعبه F تلفن یا پریز تلفن (جک تلفن مرکزی) جهت مکالمه پیش بینی می شود.

حداکثر فاصله دسترسی افراد در هر محدوده با کلیدهای اعلام کننده باید 30 متر و ارتفاع آنها از سطح زمین حداقل 110 و حداکثر 140 سانتیمتر باشد. تمام کلیدها نیز باید هم شکل باشند و در محل های مناسب با تباین رنگ کافی نصب و آموزش لازم در استفاده آنها داده شود.

سامانه خودکار کشف حریق

سامانه خودکار شامل کاشفهای حریق، کابل های رابط و منبع تغذیه است. این سامانه به دلیل حساسیت بالا می تواند در مراحل اولیه، آتش را شناسایی و به مرکز کنترل و اعلام حریق، گزارش نماید.

* انواع کاشف های خودکار حریق شامل 4 دسته زیر هستند:

الف) کاشف های حرارتی

ب) کاشف های دودی (ذرات)

ج) کاشف های شعله ای

د) کاشف های گازیاب

کاشف های حرارتی

[caption id="attachment_7717" align="aligncenter" width="849"] سامانه کشف و اعلام حریق[/caption]

این نوع کاشف های آتش با توجه به مکانیسم و ساختمان خود به صورت اپتیکی یا حرارتی حریق را شناسایی می کنند و در دو نوع ساخته شده اند:

الف) کاشف حرارتی ثابت

ب) کاشف حرارتی متغیر

کاشف حرارتی یا حرارت ثابت

این دستگاه ها وقتی به کار می افتند که حرارت معینی برای تحریک گیرند آن در موقعیت کاشف ایجاد شده باشد. حد عمل این کاشف ها عموما 135 F یا حدود 60C می باشد. سنسور کاشف ممکن است فیوزی ذوب شونده یا فیوزهای مبتنی بر خاصیت ترموکوپل یا بی متالیک باشد که در هر دو حالت دریافت حرارت کافی باعث عمل دستگاه می گردد. در مقایسه این دو نوع، کاشف بی متالیک ارجحیت دارد زیرا پس از هر بار عمل کشف حریق برای دفعات بعد قابل استفاده است. متحرک بی متال به شکل دیسک مقعری است که پس از انبساط سطحی در اثر افزایش درجه حرارت ناشی از حریق جریان برق را در مدار برقرار می کند.

کاشف حرارتی با حرارت متغیر

در نوع حرارتی متغیر، هر گاه روند افزایش درجه حرارت هوای محدود کاشف با روند قابل قبول دستگاه متناسب نباشد، دستگاه عمل می کند. در این کاشف المنت های عمل کننده بر حسب سرعت تغییرات درجه حرارت 12-15K در هر دقیقه عمل می کنند. در صورتی که سرعت افزایش دما بیش از این مقدار باشد، دستگاه عمل می کند.

ساختمان این نوع شامل یک لوله مسی یا محفظه است که هر گاه هوای داخل لوله مسی (به شکل حلقوی) یا محفظه بر اثر گرما منبسط شود، با بالا رفتن فشار، دیافراگم قابل انعطاف تحت فشار داخلی جریان برق را برقرار می کند. لازم به ذکر است که محفظه کاملا بسته نیست و برای حذف خطای ناشی از تغییرات فشار هوای محیط و جلوگیری از اعلام کاذب، روزنه کوچکی برای دیافراگم تعبیه شده است.

کاشف های دودی (ذرات)

این نوع از کاشف ها برای تشخیص انواع ذرات حاصل از آتش سوزی مناسب و بر دو نوع می باشند:

الف) کاشف یونیزه

ب) کاشف فتو الکتریک

کاشف یونیزه

این کاشف طوری طراحی شده که می تواند حضور ذرات 01/0 تا یک میکرون را به راحتی تشخیص دهد. محفظه نیمه هادی دستگاه به طور مرتب هوای عبوری را یونیزه می کند. یونیزاسیون هوای داخل محفظه توسط پرتو آلفا از منبع رادیواکتیو امکان پذیر شده است. مولکول های یونیزه هوا به طور مرتب توسط الکترود محفظه جذب می شوند، لذا ولتاژ کوچکی همواره برقرار می باشد. ورود ذرات بداخل محفظه و چسبیدن مولکول های هوا یونیزه به ذرات باردار باعث سقوط آنها و کاهش ولتاز دستگاه می گردد. تغییر ولتاژ توسط کاشف، به عنوان حریق درک شده و باعث برقراری جریان در مدار اعلام حریق می شود.

در صورتی که محل قرار گیری این کاشف ها حاوی هوای مرطوب یا حاوی ذرات روغنی باشد روی عملکرد دستگاه اثر نامطلوب می گذارد و ممکن است پالسهای اشتباه مخابره کند. مزیت اصلی این دسته، سرعت عمل بالای آنها در کشف حریق می باشد. معایب آنها شامل عدم حساسیت کافی در فاز اول حریق، حساسیت به رطوبت و حرارت، نیاز به تنظیم دوره ای، عدم امکان استفاده در مکان هایی که اصولا انتشار ذرات دارد، عدم حساسیت کافی در مقابل ذرات نسبتا بزرگ، ذرات PVC و نیاز به تنظیم مجدد پس از هر بار اعلام آتش سوزی است.

کاشف فتو الکتریک

در محفظه این کاشف یک منبع تولید نور مرئی یا لیزر که به طور مستقیم یا تحت زاویه 90 درجه با انعکاس از روی آینه، بر چشم الکترونیک (سل.ل فتو الکتریک) می تابد قرار دارد. در صورت وجود تیرگی ناشی از ذرات تاری با توجه به محدوده تشخیص تعریف شده برای کاشف، جریان نور کاهش پیدا نموده و باعث تحریک آن و اعلام حریق می گردد.

مزایای کاشف فتو الکتریک

الف) عکس العمل سریع در مقابل ذرات حتی در تراکم ناچیز

ب) عکس العمل سریع در مقابل آتش سوزی های بدون شعله

ج) عدم عکس العمل به جریان شدید هوا

د) عدم وجود چشمه های رادیواکتیو و خطرات ناشی از مواد پرتوزا

ه) عدم حساسیت به رطوبت و الکتریسیته ساکن و تغییرات فشار هوا

و) عدم نیاز به تنظیم مجدد

معایب کاشف فتو الکتریک

الف) کاهش شدید حساسیت در ذرات با قطر کمتر از طول موج نور مرئی.

ب) حساسیت بالا به ذرات تیره نسبت به ذرات خاکستری.

ج) امکان سوختن لامپ.

د) امکان کثیفی سطح لامپ، آینه و سلول فتو الکتریک.

کاشف های شعله ای

همان گونه که اسم این کاشف ها پیداست، به نور مرئی شعله که دارای طول موج 760-380 نانومتر باشد حساس هستند و جزء کاشف های سریع و مطمئن به حساب می آیند. این گروه شبیه به نوع فتو الکتریک ولی با حساسیت بالا می باشد. در این نوع به جای لامپ منبع نور عمل کننده، پرتوهای نور مرئی ناشی از حریق توسط عدسی هایی متمرکز و به سلول فتو الکتریک تابانده می شود. انواعی از کاشف های شعله برای محدوده فرو سرخ یا فرا بنفش نیز پوشش دارند زیرا عملا محدوده ای از این طیف ها نیز به همراه شعله منتشر می گردد.

کشف های گازیاب

کاشف های گازیاب نوع ویژه ای هستند که برای تشخیص گازهای قابل انفجار یا گازهای ناشی از حریق به کار می روند. این وسایل در واقع نوعی از وسایل اندازه گیری یا مانیتورینگ گازها می باشند که کاربرد ویژه داشته و در تراکم خاصی برای جلوگیری از انفجار گاز اعلام خطر می نمایند. این کاشف ها معمولا برای یک گاز یا بخار بوده و در تراکم معینی فعال می گردند.

انتخاب و نصب کاشف

لازم است که کاشف توسط علائم نوری چشمک زن یا علائم صوتی متناوب، لاقل هر 15 ثانیه به مدت 5/0 ثانیه آماده به کار بودن سامانه را اعلام نماید. کلیه کاشفها بایستی تابع یکی از استانداردهای BS-5839 یا استاندارد ملی ISIRI-3706 باشد. در هر ناحیه از منطقه بندی حریق بایستی حداقل دو کاشف وجود داشته باشد. حداکثر محدوده قابل قبول طبق استاندارد کشوری برای کاشف های دودی 50 متر مربع به ازای هر کاشف و 37 متر مربع به ازای هر کاشف حرارتی در فضای بسته می باشد (استاندارد IPS-E-SF-260). چیدمان کاشف های حریق برای هر طبقه باید مجزا و منظم باشد که در هنگام عمل کل محدوده مورد نظر را پوشش دهد. کاشف های گازیاب و نشت یاب که برای جلوگیری از انفجار و اشتعال یا برای محافظت افراد در برابر مسمومیت مواد شیمیایی مورد نیازتشخیص داده میشوند باید علاوه بر شبکه عمومی کشف و اعلام حریق و به طور موضعی در محلهای مربوطه نصب گردند و طوری با مرکز کنترل حریق متصل باشند که پیامهای آنها با شبکه کشف و اعلام حریق اشتباه نشود.

ملاحظات مهم:

موارد زیر بایستی در انتخاب کاشف های حریق مورد توجه قرار گیرد:

1_ در صورتی که محل کار ماهیتا دارای شعله، دود، ذرات یا حرارت است نمی توان از کاشفهای حساس به ماهیت کار استفاده نمود بلکه بایستی کاشف شرایط غیر عادی را کشف نماید.

2_ نوع و حساسیت کاشف با توجه به ریسک حریق و ارزشی که کالاهای محیط دارند انتخاب میگردد.

3_ کاشف ها معمولا در سقف یا در شرایط ویژه روی دیوارها در ارتفاع بالا نصب میگردند و نبایستی انها را مجاور منابع گول زننده نصب نمود.

4_ برای افزایش ضریب اطمینان کارایی سامانه بهتر است در هر محدوده از دو نوع کاشف استفاده شود که یکی از آنها حرارتی خواهد بود.

5_ برای کاشف های دود بایستی جریان طبیعی هوا مد نظر قرار گیرد، بطوری که جهت جریان هوا بتواند ذرات را به سمت کاشف هدایت نماید.

6_ در صورتی که کاشف در سقف نصب شود، نبایستی فاصله ای کمتر از یک اینچ و بیشتر از 4 اینچ از سقف داشته باشد و در سقف جا سازی نشود. اگر روی دیوار نصب می شود بیشتر از 12 اینچ از سقف فاصله نداشته باشد.

7_ تعداد کاشف ها وابسته به مساحت حوزه حفاظتی زیر آن است که برای نوع حرارتی و دودی متفاوت میباشد.

8_ فاصله کاشف ها از هم بر اساس تعداد مورد نیاز و مساحت محدوده حریق تعیین می شود.

9_ ارتفاع قرارگیری کاشف در نوع حرارتی حداکثر برای درجه یک 9 متر و درجه سه حداکثر 6 متر و در نوع دودی حداکثر 10 متر می باشد.

10_ محدوده حفاظتی و حداکثر ارتفاع، وابسته به حساسیت کاشف و شدت (یا تراکم) محصول حریق می باشد، تعیین محدوده قطعی موثر باید بر اساس مشخصاتی که سازنده اعلام می نماید یا توسط آزمایش کنترل کیفی صورت پذیرد. لذا باید همواره جانب احتیاط را در طراحی مد نظر قرار داد.

11_ لازم است که در سامانه کشف کاشف توسط علائم نوری چشمک زن یا علائم صوتی متناوب، لااقل هر 15 ثانیه به مدت 5/0 ثانیه آماده به کار بودن سامانه را اعلام نماید.

12_ مشخصات و کیفیت فنی کلیه کاشفها بایستی تابع یکی از استانداردهای BS-5839 یا استاندارد ملی ISIRI-3706 باشد.

13_ مسیرهای عبور کابل های برق باید ایمن ترین مسیر باشند.

14_ در هر ناحیه از منطقه بندی حریق بایستی حداقل دو کاشف وجود داشته باشد.

محاسبات و ملاحظات نصب کاشف ها

چیدمان کاشف های حریق برای هر طبقه باید مجزا و منظم باشد به طوری که در هنگام عمل کل محدوده مورد نظر را پوشش دهد. برای این منظور باید تعداد کاشف ها بر مبنای وسعت و خصوصیات محدوده پوششی محاسبه گردند و نحوه چیدمان آنها نیز معلوم گردد. همان گونه که قبلا عنوان گردید محدوده پوششی هر افشانه یک مخروط در نظر گرفته می شود و برای پوشش کامل هر ناحیه باید به تعداد کافی کاشف نصب گردد به طوری که هیچ نقطه کوری در محدوده پوشش وجود نداشته باشد.

نکته مهم این است که در هر محدوده بر مبنای ماهیت حریق دو نوع کاشف باید نصب گردد و از آنجایی که مساحت حفاظتی هر نوع کاشف متفاوت است باید محاسبات برای هر یک جداگانه صورت گیرد و در چیدمان نیز این موضوع به گونه ای لحاظ گردد که تناوب قرار گیری کاشف ها در کل محدوده توام با نظم باشد. بهتر است در چیدمان کاشف های غیر هم نوع یک در میان با کاشف نوع دیگر نصب گردند. طبعا سامانه الکتریک و کابل کشی تا پانل کنترل هر نوع از کاشف ها مجزای از نوع دیگر خواهد بود.

 محاسبات چیدمان

برای چیدمان منظم کاشف های حریق ابتدا لازم است محاسبه تعداد کاشف مورد نیاز انجام گردد. برای محدوده های منتظم و چهارضلعی این کار ساده است اما برای محدوده های چند ضلعی، گوشه دار یا حتی مدور ممکن است نیاز به طراحی شبکه کشف حریق باشد، در این موارد نکته اساسی این است که علاوه بر شرط منظم بودن چیدمان، نباید هیچ محدوده ای دور از دسترس پوشش کاشف های حریق باشد یا به عنوان نقطه کور در آید. در محاسبات تعیین تعداد کاشف، مساحت محدوده مورد نظر بر مساحت حفاظتی هر کاشف مطابق استاندارد مورد پذیرش و همچنین قابلیت و کارایی کاشف تقسیم و نتیجه با تقریب بالا گرد می شود.

در مرحله بعد

برای چیدمان منتظم فواصل کاشف ها در دو طرف باید برابر و منتظم باشد. تعیین تعداد ردیف کاشف و تعداد کاشف در هر ردیف اولین قدم در چیدمان است و این مقادیر وابسته به نسبت طول و عرض مکان و تعداد کل محاسبه شده کاشف می باشد. به هر حال نسبت تعداد کاشف در هر ردیف به تعداد ردیفها باید حدودا برابر با نسبت طول به عرض مکان باشد: N/M≈L/W

* لازم است توجه شود که مقادیر فواصل کاشف ها در طول و عرض مکان حتی الامکان برابر باشد. در غیر این صورت پوشش آنها یکدست نخواهد بود. اختلاف در این فاصله ها تا 10% قابل اغماض است.

نکته مهم اینکه برابر توصیه های قبلی چون در هر محل دو نوع کاشف طراحی و نصب میگردد تناوب قرار گیری آنها در سقف باید به گونه ای باشد که تمام محدوده را پوشش دهد و یک دستی و زیبایی نیز ملاک جا نمایی آنها باشد.

مرکز کنترل و اعلام حریق

مرکز کنترل و اعلام حریق به سامانه سخت افزاری و نرم افزاری اطلاق می شود که اعلام حریق ابتدا به آن مرکز ارسال و مرکز مربوطه توانایی اجرایی تصمیم گیری برای اعلام و هدایت عملیات اطفاء را داشته باشد. حداقل قابلیت های مرکز اعلام حریق که باید به صورت تمام وقت فعال باشد شامل موارد زیر است:

1_ بین سامانه کشف و وسایل اعلام خطر به شاغلین یا ساکنین ارتباط برقرار نماید.

2_ بین سامانه کشف و اطفاء حریق ارتباط برقرار نماید.

3_ معیب سامانه کشف و اعلام را درک و نشان دهد.

4_ نقاط وقوع حریق را روی تابلو نشان می دهد.

سامانه کنترل و اعلام خودکار حریق باید گواهی مطابقت با استانداردهای معتبر نظیر BS-5490, BS5445, BS5439, NFPA22e، یا استاندارد ملی متناظر را داشته باشند. در پانل کنترل باید محدوده هایی که کاشفها عمل نموده اند به طور واضح نشان داده شوند. در این سامانه هر نوع نقص یا خطا باید بر روی پانل نشان داده شود و علاوه بر آن هشدار صوتی نیز برای مسئول مربوطه ارسال گردد. مرکز کنترل و اعلام حریق باید در یک تابلو یا تابلوهایی که طبق استاندارد ساخته شده باشند جای گیرد. برای جلوگیری از نفوذ گرد و غبار، بخش فوقانی محفظه تابلو نباید به جز محل ورود کابل منفذ دیگری داشته و محل عبور کابل نیز باید درز بندی گردد. هدایت مرکز کنترل و اعلام حریق می تواند به طور خودکار یا نیمه خودکار باشد در نوع نیمه خودکار اطلاعات بایستی توسط اپراتور دریافت و تصمیم لازم اتخاذ گردد.

در مرکز خودکار اعلام حریق لازم است که کلیه ناحیه های حریق بر روی تابلو مربوطه دارای نشانگر بوده و هنگام رسیدن پیام الکتریکی از کاشفهای هر ناحیه، در صورت لزوم آژیر صوتی نیز به صدا در آید. هنگام عادی بودن وضعیت، چراغ هر محدوده با زنگ سبز، هنگام حریق، چراغ قرمز و در صورت نقص سامانه، چراغ زرد مربوط به هر ناحیه روشن گردد.

راه های دریافت اطلاعات منحصر به کلیدهای شستی اعلام حریق یا کاشف نیست، بلکه تلفن و خطوط کامپیوتری نیز می تواند راه دریافت اطلاعات باشد. در سامانه خودکار، مرکز بایستی قابلیت لازم جهت دریافت و پردازش اطلاعات را داشته و بتواند بطور متناسب تصمیم گیری، رهبری و عملیات اطفاء را هدایت نماید. برای اعلام خطر به شاغلین همواره نیاز به مرکز کنترل و اعلام حریق نیست بلکه یک سامانه ساده آژیر یا زنگ که متصل به شستی ها یا طبق قرارداد، هنگام رسیدن یک سیگنال توام از حداقل دو کاشف خودکار یا بیشتر فعال می گردد.

نشانگرهای نوری پانل مرکز کنترل و اعلام حریق

در مرکز خودکار اعلام حریق لازم است که کلیه ناحیه های حریق بر روی تابلو مربوطه دارای نشانگر بوده و هنگام رسیدن پیام الکتریکی از کاشفهای هر ناحیه، در صورت لزوم آژیر صوتی نیز به صدا در آید. هنگام عادی بودن وضعیت، چراغ هر محدوده با رنگ سبز، هنگام حریق، چراغ قرمز و در صورت نقص سامانه، چراغ زرد مربوط به هر ناحیه روشن می گردد. در صورتی که علائم نوری نشانگرها چشمک زن باشد، بایستی دوره های روشن و خاموش شدن آن کمتر از 25/0 ثانیه نباشد. لازم است منبع تغذیه الکتریکی مناسب که بتواند همواره سامانه را در حال کار نگه دارد، پیش بینی شود و علاوه بر برق شهر منبع اضطراری UPS می تواند چنین هدفی را تامین نماید.

سامانه خبر کننده حریق

پیام های اعلام حریق می تواند برای ساکنین، شاغلین، گروه عملیاتی یا سامانه های عملیاتی اطفاء حریق باشد که برای هر یک متفاوت خواهد بود. پیامها می تواند به صورت صوتی، نوری یا ترکیبی از این دو باشد. ویژگی های مهم سامانه پیام خطر حریق شامل موارد زیر باشد:

1_ در هر محل باید حداقل 2 دستگاه خبر کننده وجود داشته باشد تا در صورت خرابی حداقل یکی از آنها عمل نماید.

2_ در سامانه اعلام بایستی روش و وسیله مورد نظر برای ساکت کردن خبر کننده پیش بینی شود به طوری که برای دفعات بعد اماده استفاده گردد.

3_ تراز فشار صوت تولید شده توسط مولد خبر کننده نباید از صدای محیط کمتر باشد، بهتر است تراز فشار صوت 5Db از صدای محیط بیشتر باشد. در صورتی که تراز فشار صوت محیط فوق العاده بالا باشد باید مولد صوتی در خارج کارگاه کارگاه نیز نصب گردد. بالا بودن تراز فشار صوت مولد همیشه مطلوب نیست، در صورت امکان از تعداد بیشتر و تراز صدای پایین تر استفاده شود. در اماکن آرام نباید تراز فشار صوت مولد از 65 دس بل بیشتر باشد. پیام صوتی می تواند زنگ، آژیر و امثال آن باشد و لازم است که صوت به صوت متناوب و شناخته شده برای افراد پخش گردد تا با صدای سایر منابع مانند تلفن یا آژیر شروع و خاتمه کار اشتباه نگردد.

4_ در صورتی که از هشدار دهنده صوتی استفاده می شود، در صورت نبودن افراد در اطراف محل مورد نظر صوت تا فاصله 5/1 کسلومتری باید شنیده شود. در اماکن باز به ازای هر 2000 مترمربع یک هشدار دهنده صوتی لازم است. پیام صوتی باید حداقل 30 و حداکثر 100 ثانیه تداوم داشته باشد و ترتیب روشن و خاموش بودن آن 8-5 ثانیه روشن و 5-3 ثانیه خاموش باشد.

5_ برای محیط های خاص مانند بیمارستان، آسایشگاه و امثال آن لازم است لز پیام های نوری به همراه پیام صوتی مناسب استفاده شود تا باعث اضطراب و ترس نگردد. پیام نوری می تواند چراغ گردان یا چراغ های قرمز علامت دار یا حروف دار باشد و در محلی نصب گردد که در معرض دید اکثریت افراد باشد.

6_ هنگامی که علائم الکتریکی جهت راه اندازی سامانه های اطفاء حریق ارسال می گردد، لازم است ابتدا به افراد برای تخلیه محل فرصت کافی داده شود.

7_ در صورتی که پیام حریق برای تیم های عملیاتی اطفاء ارسال می گردد، بایستی روی تابلو یا نقشه در کوتاهترین زمان ممکن موقعیت حریق نشان داده شود.

8_ هنگامی که علائم الکتریکی جهت راه اندازی سامانه های اطفاء حریق ارسال می گردد، لازم است ابتدا به افراد برای تخلیه محل فرصت کافی داده شود.

9_ در صورتی که پیام حریق برای تیم های عملیاتی اطفاء ارسال می گردد، بایستی روی تابلو یا نقشه در کوتاهترین زمان ممکن موقعیت حریق نشان داده شود. امکانات لازم باید برای ارتباط سریع و مطمئن با نزدیک ترین مراکز آتش نشانی و امدادی نیز در مرکز کنترل پیش بینی شده باشد.

10_ در هر محدوده باید علائم و تابلوهای راهنمای مناسب برای هدایت و تخلیه افراد پیش بینی شده باشد. همچنین سامانه روشنایی اضطراری با شدت روشنایی محیطی حداقل 10 لوکس تامین گردد.

11_ استفاده از یک سامانه رایانه ای برای مرکز اعلام و کنترل حریق در صورتی که استفاده انحصاری برای این امر داشته باشد و کلیه خصوصیات مورد نظر در مواد قبلی راداشته باشد بلامانع است. در این سامانه هر نوع نقص یا خطا باید در کمتر از 5 دقیقه به اطلاع مسئول مربوطه رسانیده شود.

12_ در هر طبقه از ساختمان کارگاه بایتسی تعداد کافی وسایل اعلام خطر حریق دستی وجود داشته باشد و این وسایل را باید در جعبه های شیشه ای در محلی قرارداد که برای رسیدن به آنها طی مسافت بیش از 30 متر ضروری نباشد. کلیدهای اعلام دستی حریق باید در ارتفاع یک متری نصب شوند. کلیدهای اعلام خطر دستی بایستی به وسیله رنگ قرمز که در محل نصب آنها به کار رفته کاملا مشخص باشند و به سهولت در دسترس بوده و در مسیر طبیعی فرار از آتش قرار داشته باشد.

13_ باید در هر کارگاه یک خط تلفن اضطراری یا بی سیم برای خبر دهی هنگام بحران یا خطر آتش سوزی نصب گردد.

14_ بایستی در خصوص اقدامات سطوح مختلف کارکنان و مسئولین در کارگاه دستورالعمل خاصی تهیه گردد تا وظایف هر یک هنگام بروز فوریت روشن باشد.

15_ بایستی اطمینان حاصل گردد که کلیه وسایل، اجزاء، ترکیبات و ملحقات آن که بر اساس الزامات این آئین نامه نصب شده اند از نظر فنی و کیفیت مورد تائید استاندارد بین المللی یا ملی می باشند.

16_ بایستی اطمینان حاصل گردد که کلیه اجزاء سامانه موضوع این مبحث بعد از هر گونه آزمون یا استفاده ای برای استفاده مجدد به حالت اول خود برگردانده شده اند.

از کار انداختن سامانه کشف و اعلام حریق

برای انجام بازرسی و تعمیرات یا تغییر در برنامه نرم افزاری لازم است محدوده صلاحیت افراد معلوم باشد. هر بار از کار انداختن سامانه باید به منزله وصل مجدد برای عمل بعدی باشد، لذا صلاحیت دسترسی افراد برای از کار انداختن سامانه بایستی قبلا تعریف گردد. برای این منظور 3 حد دسترسی تعریف شده است:

الف) دسترسی درجه یک، منحصر به فرد ذیصلاح برای تعمیرات یا مسئولین فنی است.

ب) دسترسی درجه دو، منحصر به اپراتور ذیصلاح می باشد.

ج) دسترسی درجه سه، این حد دسترسی مربوط به کسانی که آموزش کافی دیده باشند و مسئولیت آنها معلوم شده باشد.

تست های بازرسی

برای اطمینان از صحت عملکرد سامانه لازم است بطور مداوم بر اساس توصیه سازنده سامانه یا استاندارد مربوطه آزمون لازم بعمل آید در اینجا مهمترین و متداولترین آزمونها معرفی شده است.

الف) تست روزانه

1_ مشاهده علائم نشانگرها و در صورت وجود هر گونه خطا و اشکال فنی ثبت آن در دفتر مخصوص و گزارش آن.

2_ پیگیری رفع اشکال سامانه.

3_ پیگیری رفع اشکال روز قبل با توجه به دفتر ثبت اشکال.

ب) تست هفتگی

1_ تست چند کاشف و کلید شستی اعلام حریق به طوری که در یک دوره بازرسی کلیه کاشفها و شستی تست شوند.

2_ تست اتصالات و کار باتری (منبع تغذیه و برق اضطراری)

3_ تست کلیه آژیرها و زنگ های اعلام خطر به صورت تک آژیر (یکبار برای یک ثانیه) و بعد از آن برگشت به حالت اول

4_ ثبت نتایج تست اجزای سامانه در دفتر مخصوص

5_ اعلام موارد اشکال و پیگیری رفع نقص

ج) تست های فصلی

1_ بررسی موارد ثبت تست سامانه در دفتر مخصوص و عملیات انجام شده برای رفع نقص

2_ تست چند کاشف به طور تصادفی

3_ تست اجزای منبع تغذیه اضطراری

4_ تست چند شستی و آژیر بطور تصادفی

5_تست مرکز اعلام حریق با توجه به دستورالعمل سازنده

6_ تست کلیه خطوط از نظر مکانیکی و اتصالات در محل تقسیم

7_ ثبت نتیجه تست سه ماهه در دفتر مخصوص

8_ اعلام موارد اشکال و پیگیری رفع نقص

د) تست سالیانه

1_ انجام کلیه موارد تست سه ماهه

2_ تست کلیه کاشف ها بطور جداگانه (برداشتن از محل، نظافت و تست در آزمایشگاه) بدیهی است که در هر بار تعدادی از کاشفها جهت تست از محل خارج می گردند تا در صورت بروز حریق مشکلی پیش نیاید.

3_ تست مکانیکی سامانه از نظر اتصالات الکتریکی و مکانیکی و تعویض مواردی که عمر انها از نظر نگهداری تمام شده است.

انجام هر دوره از تست های بازرسی نباید مانع از انجام دیگری باشد. و لازم است تست ها توسط افراد مختلف و دارای صلاحیت متناسب با تست انجام گردد.

طراحی سامانه کشف و اعلام حریق

قبل از طراحی سامانه لازم است که مشورت های لازم با مبادی زیر انجام شود:

1_ متقاضیان اجرای طرح یا طرف های قرارداد برای اطلاع از بودجه و انتظارات

2_ مسئولین ایمنی مستقر در کارگاه یا محل موردنظر

3_ سازمان های نظارتی و ایمنی منطقه

الزامات طراحی سامانه کشف حریق

در اینجا مهمترین نکاتی که باید در طراحی سامانه کشف حریق مد نظر قرار گیرد بیان می گردد.

اجزای سامانه

1_ کارکنان: همه کارکنان در محل کار یا ساکنین، اولین منابع اطلاعات برای کشف و اعلام حریق هستند. در مکان هایی که افراد حضور ندارند یا در ساعات تعطیلی این امکان وجود ندارد.

2_ کاشف های خودکار: در کشف خودکار ابتدا بایستی مطالعات لازم محیطی برای بررسی شرایط و ملاحظات مورد نیاز در طراحی انجام گردد. برای کشف خودکار انواع حریق باید از کاشفهای مناسب استفاده گردد.

مراحل عمل

1_ تهیه نقشه کارگاه و موقعیت قرارگیری دستگاهها و مواد سوختنی و در صورت امکان نشان دادن اطلاعات لازم با رنگ یا کد که در آن نوع ماده سوختنی، دانسیته سطحی و مشخصات دیگر درج گردد.

2_ تهیه اطلاعات لازم فرآیند تولید، شامل مواد مصرفی، نوع مواد سوختنی و خصوصیات آنها مانند فرمول، نقطه جوش، نقطه ذوب، نقطه اشتعال و درجه آتش گیری و در صورت لزوم LEL و UEL همچنین اطلاعات مربوط به شرایط فرآیند تولید مانند درجه درجه حرارت، پخت یا ذوب مواد سوختنی، جابجایی مواد مذاب و مشتعل و هر اطلاعاتی که می تواند مهم باشد.

3_ تهیه اطلاعات مربوط به سامانه الکتریکی و محل عبور خطوط برق، گاز و مایعات قابل اشتعال

4_ اطلاعات مربوط به مقاومت سازه ها در مقابل حریق

5_ تعیین نقاطی که بیشترین پتانسیل وقوع حریق را دارند و تشخیص نوع حریق احتمالی

6_ تعیین سیر طبیعی جریان هوا و انتقال ذرات معلق و تردد افراد روی نقشه

7_ بررسی فراوان ترین و اولین محصول حریق کارگاه (گرما- دود- شعله- گاز)

8_ تعیین مناسب ترین نوع کاشف با توجه به اطلاعات جمع آوری شده و بودجه مورد نیاز برای تجرای طرح

9_ تعیین ارزش و اهمیت دستگاهها و کالاها و درجه بندی آنها باتوجه به ریسک حریق

10_ محاسبه تعداد کاشف با توجه به وسعت کارگاه و ارتفاع محل و نیز محدودیت های نقشه کارگاه: تعداد کاشف حریق مورد نیاز با توجه به محدوده حفاظتی هر نوع کاشف محاسبه و در صورتی که تعداد محاسبه شده کسری از یک کاشف باشد یا در مرحله چیدن آنها مشکل ایجاد شود، لازم است تقریب بالا در تعداد کاشف ها در نظر گرفته شود.

11_ تعیین محل نصب کاشف ها بر اساس پلان و محل دسترسی به محصول حریق متناسب با نوع کاشف: برای تعیین محل نصب کاشف باید ملاحظاتی از نظر کنجها، عمق ها و شیب ها در نظر گرفته شود. حداکثر فاصله کاشف ها تابعی از تعداد آنها و مساحت ناحیه مورد نظر است.

12_ تهیه نقشه و الزامات الکتریکی نصب کاشفها و محل عبور کابل ها تا محل مرکز اعلام حریق: نوع کابل های مورد استفاده و کانال های مربوطه بایستی با توجه به نوع و گسترش حریق و نیز محل عبور باشد. مشخصات کابل ها و انواع آنها باید مطابق با توصیه های استاندارد باشد.

انواع کابل

الف) کابل هایی که بعد از اعلام حریق به آنها نیازی نیست و می توانند بعدا تعویض شوند. این کابل ها تحت استاندارد BS-6207 و BS-6387 و BS-6231 می باشند.

ب) کابل هایی که در طی حریق باید به کار خود ادامه دهند. این نوع بایستی دارای پوشش محافظتی باشند که به مدت 30 دقیقه مقاوم به حرارت و نیز مقاوم به صدمات مکانیکی باشند. این گروه کایل ها برای دفعات بعد نیز قابل استفاده می باشند.

نکات مهم در تعیین محل و شرایط نصب اعلام کننده های دستی

1_ محل نصب کلید شستی اعلام حریق روی نقشه با علامت▪و به رنگ قرمز مشخص شود.

2_ محل نصب کلیدهای شستی اعلام حریق باید در محل های دسترسی حداکثر به فاصله 30 متر از هر نقطه شروع حرکت فرد یا به فاصله 30 متر از شستی دیگر باشد.

3_ محل نصب در کنار درب های خروجی و خروج اضطراری، راه پله ها و در محل های قابل دید باشد.

4_ در صورت نیاز تابلوی راهنمای محل در بالای سر هر کلید تحت عنوان کلید اعلام حریق نصب شود.

5_ ارتفاع نصب کلید حداقل 110 و حداکثر 140cm باشد.

6_کلید شستی لازم است به رنگ قرمز بوده و کنتراست لازم را با زمینه داشته باشد.

7_ نور در محل شستی کافی بوده و در محل های تاریک بهتر است چراغ قرمز (دیود نوری) موجود باشد.

8_ کلیه کلیدهای شستی باید از یک نوع بوده و به یک شیوه راه اندازی شوند.

9_ ارتفاع مناسب برای نصب خبر دهنده های صوتی یا نوری 2 متر از کف می باشد.

شرکت آریا ایمن آوات  http:/ariyahse.com/